Muzyka wobec zdrowia i choroby

Na obrazie Johannesa Vermeera Lekcja muzyki między nauczycielem gry na instrumencie a jego uczennicą rozgrywa się milczący dramat. Inskrypcja na klawikordzie umieszcza go jednak w pewnym odwiecznym porządku. Brzmi ona: Musicalaetitiae comes, medicina dolorum.

Wiedziano od zawsze, że muzyka jest towarzyszką radości i lekiem na cierpienie. O jej terapeutycznej funkcji mówią dwie wielkie historie założycielskie:przedstawiające Dawida, który muzyką leczy Saula z melancholii, oraz Odyseusza, który bawiąc incognito na dworze króla Feaków słucha aojda Demodokosa i oczyszcza duszę w potoku łez. 

Wiedziano też jednak, że cierpienia nie sposób wyrazić lepiej niż muzyką (wylicza Jelinek: „Ból Beethovena, ból Mozarta, ból Schumanna, ból Brucknera, ból Wagnera”)– ba, przeczuwano, że sztuka dźwięków może jepowodować. Jak gorzko zauważa bohaterka Pianistki, muzyka nie zawsze jest „pocieszycielką; czasem jest tak, że to właśnie ona sprowadza cierpienie”. Sarka więc na muzykę Pozdnyszew, wpadający w sidła zazdrości przypierwszym presto Sonaty Kreuzerowskiej. Tracący głos Kafka każe śpiewaczce Józefinie porzucić jej „przywykły do cierpień” naród pozbawiony wiary, że pieśń może wybawić go od bólu codzienności. Natomiast chorująca na serce śpiewaczka Weronika z filmu Kieślowskiego pozostanie do końca – by paść bez tchu na deski krakowskiej filharmonii. 

Splot muzyki, zdrowia i choroby (ducha i ciała)towarzyszy człowiekowi od zawsze, a teksty kultury rejestrują jego niezliczone warianty i niuanse. Tom Muzyka wobec choroby i zdrowia planowany jest jakozbiór esejów, w którym związki te ukazane zostaną w kontekście dzieł, teorii, biografii. Zapraszamy do ujęć panoramicznych i studiów przypadku, do wzięcia pod lupę utworów kanonicznych oraz mniej znanych, do czerpania z imaginarium i doświadczenia człowieka Zachodu, ale też innych części globu, do poświęcenia swych esejów utworom muzycznym, lecz również tekstom literackim, spektaklom teatralnym czy dziełom sztuki filmowej.

Nie narzucamy ram objętościowych ani koncepcyjnych. Prosimy o nadsyłanie artykułów do dnia 31 października 2025. Przejdą one następnie zwyczajową procedurę recenzyjną. Wydanie książkowe ukaże się w roku 2026 w wydawnictwie słowo/obraz terytoria jako kolejny tom serii ars medica ac humanitas, zainicjonowanej dzięki środkom finansowym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, a realizowanej w ramach projektu badawczo-dydaktycznego „Dyskursy maladyczne – teoria i praktyka”. Wkrótce potem cały tom zostanie wydany  w języku niemieckim.

Redaktorzy tomu

Piotr Bogalecki (Uniwersytet Śląski, pbogalecki@gmail.com)

Józef Majewski (Uniwersytet Gdański, jozef.majewski@ug.edu.pl)

Marcin Trzęsiok (Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, M.Trzesiok@am.katowice.pl)